Unieważnienie małżeństwa – jak wygląda procedura

Zawarcie związku małżeńskiego powinno być decyzją dobrze przemyślaną i świadomie podjętą. Niestety polskie statystyki dotyczące rozwodów pokazują, że instytucja małżeństwa nie jest tak szanowana, jak dawniej. W przypadku małżeństwa cywilnego uzyskanie rozwodu nie jest skomplikowanym procesem. Gorzej, jednak jeśli para wzięła ślub kościelny. Tutaj oficjalne rozstanie nie jest wcale takie proste.

Czy rozwód kościelny jest możliwy?

Para decydująca się na kościelny związek małżeński powinna mieć na uwadze, że to małżeństwo ma trwać całe życie. Według przysięgi, którą małżonkowie złożyli przed zebranymi gośćmi, kapłanem i Bogiem obiecują sobie, że będą trwali razem, nawet w najgorszych momentach, dopóki śmierć ich nie rozłączy.

Niestety nie zawsze jest tak kolorowo. Z różnych przyczyn małżonkowie postanawiają się rozstać i chcą całkowicie odciąć się od dotychczasowego życia. Jednak nie jest to takie proste. Prawo kanoniczne, które reguluje związek małżeński zawarty w kościele, nie zezwala na orzeczenie rozwodu.

Według tego prawa małżeństwo połączone przez Boga nie może zostać rozłączone przez człowieka. Tak naprawdę więc pojęcie rozwodu kościelnego jest błędne. Prawo kanonicze zakłada jedynie w niektórych przypadkach unieważnienie małżeństwa.

Kiedy może dojść do unieważnienia małżeństwa?

W Polsce unieważnić można małżeństwo zarówno zawarte przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, jak i przed Bogiem. W obu przypadkach trzeba jednak spełnić pewne przesłanki, które pozwolą żądać unieważnienia małżeństwa.

Chcąc unieważnić małżeństwo zawarte w urzędzie stanu cywilnego, trzeba wykazać, że doszło do wykrycia błędu, a co za tym idzie, małżeństwo jest nieważne.

1. Jedna ze stron w chwili zawarcia małżeństwa pozostawała w innym oficjalnym związku. Bigamia (podwójne małżeństwo) jest nie tylko nie w porządku wobec małżonka, ale również niezgodne z prawem.
2. U jednego z małżonków występuje choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy.
3. Małżeństwo może okazać się nieważne także z powodu braku przepisanego wieku. Według polskiego prawa do małżeństwa cywilnego może dojść tylko wtedy kiedy obie strony ukończyły 18 lat. Wyjątek stanowi zezwolenie sądu dla kobiety, która skończyła 16 lat.
4. Jedna ze stron z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie nieświadomym i w momencie zawierania związku nie wiedziała, co robi.
5. Z powodu braku świadomości dotyczącej tego, kim jest druga osoba.
6. W chwili zawarcia małżeństwa jedna ze stron była pod przymusem lub groźbą.
7. Z powodu pokrewieństwa między małżonkami.
8. Jedno z małżonków pozostaje ubezwłasnowolnione. Polskie prawo zabrania wchodzić w związek małżeński osobie, która nie ma pełnych czynności prawnych. W sytuacji gdy ubezwłasnowolnienie zostało uchylone, małżeństwo może zostać zawarte.

Unieważnienie zawarcia małżeństwa kościelnego

Choć pojęcie rozwód kościelny jest błędne, to bardzo często stosowane. Podobnie jak w przypadku małżeństwa cywilnego można żądać unieważnienia małżeństwa.

Jednak to w obowiązku osoby, która chce uzyskać stwierdzenie nieważności małżeństwa, jest udowodnienie, że doszło do wykrycia błędu.

1. Jedno z małżonków popełniło błąd co do tożsamości drugiej strony. Głównie ma to miejsce, kiedy jedna strona ukrywała to, kim jest. Mogło to być choćby zatajenie informacji o swoim statucie społecznym lub przeszłości kryminalnej.
2. Jedna ze stron zawarła ponowne małżeństwo, zanim poprzednie małżeństwo ustało (wcześniej wspomniana bigamia).
3. Małżeństwo zostało zawarte w złej wierze, czyli któryś z małżonków przystąpił do sakramentu małżeństwa wyłącznie w celu uzyskania korzyści.
4. U jednej ze stron występuje choroba psychiczna lub upośledzenie umysłowe.
5. Z powodu braku przepisanego wieku jednego z małżonków. Kodeks prawa kanonicznego nie zezwala na zawarcie związku małżeńskiego kobiecie poniżej 14 roku życia i mężczyźnie, który nie ukończył 16 lat.
6. Brak możliwości zrodzenia potomstwa. Podczas ślubowania małżonkowie przysięgają, że razem będą tworzyć rodzinę i wyrażają chęć posiadania dzieci. Ukrywanie problemów z wydaniem na świat potomstwa może być utożsamiane jako przeszkoda węzła małżeńskiego.
7. W chwili zawarcia małżeństwa jedno z małżonków było nieochrzczone (różność religijna).
8. Jedno z małżonków ma poważny brak co do istotnych obowiązków małżeńskich.
9. Do zawarcia sakramentu małżeństwa kościelnego doszło między osobami spokrewnionymi w linii prostej i do 4 stopnia linii bocznej.
10. Osoba zawierająca związek małżeński była pod wpływem groźby lub przymusu ze strony osoby trzeciej.
11. Do unieważnienia małżeństwa może dojść w przypadku ślubu osób spokrewnionych na mocy prawa, czyli adopcji.
12. Związek małżeński został zawarty w celu uzyskania korzyści np. majątkowych.
13. Brak zdolności do podjęcia obowiązków małżeńskich z powodu choroby psychicznej jednego z małżonków.
14. Małżonkowie nie zdążyli dobrze poznać się przed ślubem.
15. Jedno z małżonków zawarło związek małżeński, ponieważ odczuwało poważne niebezpieczeństwo osobiste.
16. Do małżeństwa doszło pod wpływem podstępu.
17. Z okoliczności wynika, że jedna ze stron złożyła śluby czystości (ksiądz lub zakonnica).
18. Małżonkowie są spowinowaceni w linii prostej.
19. Jedna ze stron nie ma możliwości podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich.
20. Zawarte małżeństwo przeczy przyzwoitości publicznej.

Jak uzyskać stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego?

Przed rozpoczęciem procesu stwierdzającego nieważność małżeństwa warto udać się do adwokata kościelnego, który wstępnie określi powodzenie unieważnienia związku małżeńskiego. Jeżeli istnieje szansa otrzymania „rozwodu kościelnego”, to należy złożyć pozew, a właściwie skargi powodowej, którą należy skierować do należnego sądu kościelnego.

Można także skorzystać z pomocy kancelarii kanonicznej. cancellariacanonica.pl świadczy usługi związane z prawem kanonicznym małżeńskim materialnym. W następnym kroku sąd podejmuje decyzję o tym, czy zaistniały rzeczywiste przyczyny unieważnienia małżeństwa. W przypadku pozytywnego rozpatrzenia pozwu sąd rozpoczyna postępowanie dotyczące nieważności małżeństwa.

W pierwszym etapie powołani i przesłuchani zostają małżonkowie. Jednak w odróżnieniu od sprawy w sądzie rodzinnym żadna ze stron nie jest obecna podczas przesłuchania drugiej. Następnie sąd przesłuchuje świadków, którzy zostali wskazani przez powoda, który chce unieważnić małżeństwo.

Również oni zeznają bez obecności stron postępowania.

Po zakończonych przesłuchaniach sąd udostępnia małżonkom wypowiedzi wszystkich osób na piśmie i ewentualnie pozwala na uzupełnienie zeznań lub wyjaśnienie zaistniałych nieścisłości. Małżonkowie nie mają jednak możliwości przytoczenia faktów, które nie były poruszone podczas procesu.

Co ciekawe, sprawa sądowa o stwierdzenie nieważności ślubu kościelnego może toczyć się bez obecności osoby pozwanej. W przypadku gdy została odpowiednio poinformowana o wyznaczonym terminie procesu i mimo to nie stawiła się w sądzie, nie uprzedziwszy o tym sąd bez jej stawiennictwa podejmie decyzję o tym, czy do zawarcia małżeństwa rzeczywiście doszło niezgodnie z prawem.

Jakich skutków unieważnienia małżeństwa mogą spodziewać się małżonkowie?

W przypadku unieważnienia małżeństwa to powód zobowiązany jest wskazać przyczyny oraz dowody potwierdzające jego oczekiwania. Warto mieć jednak na uwadze, że jeżeli miejsce będzie miało stwierdzenie nieważności małżeństwa, to będzie dotyczyło obu stron. Niezależnie od tego, że z okoliczności wynika, że tylko jeden z małżonków jest winny zaistniałej sytuacji.

Dla sądu kościelnego nieistotne jest, kto zawinił, tylko to czy rzeczywiście doszło do tego, że trzeba stwierdzić nieważność małżeństwa.

Nie oznacza to jednak, że osoba, która świadomie doprowadziła do tego, że druga strona zmuszona jest żądać unieważnienia małżeństwa, pozostanie bez ponoszenia żadnych konsekwencji.

W niektórych przypadkach, gdy sąd rozpatruje wniosek, może w ostatecznym wyroku nałożyć zakaz na osobę winną. W tej sytuacji nie będzie mogła ona zawrzeć związku małżeńskiego z innym partnerem.

Przyczyną takiego wyroku może być, chociażby w wypadku, gdy jeden z małżonków zawarł małżeństwo, ukrywając brak możliwości posiadania dzieci, jest nałogowym hazardzistą lub alkoholikiem.

Osoba, która nie może zawrzeć związku małżeńskiego z nowym partnerem, może starać się o uchylenie zakazu. W tym wypadku musi złożyć odpowiednie dokumenty do sądu lub biskupa przynależnego do konkretnej parafii. Należy to zrobić w kościele, w którym ma zostać zawarty nowy związek małżeński.

Należy także wiedzieć, że sąd nie podejmuje żadnych działań dotyczących wspólnych dzieci, czy podziału majątku.

Zdrada, przemoc domowa i nałogi – czy mogą być przyczyną unieważnienia małżeństwa kościelnego

Zdrada to jedna z głównych przyczyn, które prowadzą do rozwodu. W przypadku gdy jedna ze stron nie dochowa wierności drugiej, nie będzie to miało żadnego znaczenia podczas próby stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego.

Choć zdrada jest brana pod uwagę podczas rozwodu cywilnego i może być powodem orzeczenia o winie jednego z małżonków, to w kościele nie zostanie wzięta pod uwagę.

Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, kiedy jedna ze stron w momencie złożenia przysięgi w kościele wiedziała na pewno, że nie będzie wierna wobec małżonka, a po ślubie chętnie zdradzała drugą stronę.

Niestety taka sytuacja jest ciężka do udowodnienia.

Również przemoc domowa nie jest podstawą do unieważnienia małżeństwa. Choć w niektórych przypadkach sąd przemoc traktuje jako problem powstały na skutek przyczyn natury psychicznej.

Natomiast uzależnienia jednej ze stron czasami mogą być podstawą do ustanowienia nieważności małżeństwa. Jednak w tej sytuacji musi zaistnieć zależność między nałogiem a niezdolnością natury psychicznej.